Kulturno istorijski spomenici veoma su česti u Sokobanji, što i nije ništa neobično ako se poznaje duga istorija koju pamti ovaj kraj. Sokobanja čuva uspomenu na svako doba i svaku ličnost koja je obeležila da banja pod Ozrenom opstane i bude baš onakva kakva je i sada. Kulturno – istorijski spomenici u Sokobanji uglavnom su živi, i danas su sačuvali svrhu, te osim što govore o slavnoj prošlosti banje, oni služe i današnjim generacijama.

Jedno od ovakvih je i Tursko kupatilo ili Amam. Brojni posetioci koji se i danas kupaju u lekovitim vodama sa izvora koji su kaptirani baš ovde mogu da osete duh prošlih vremena na ovoj lokaciji. Kupatilo je sagrađeno još u doba Rimljana. Prilikom rekonstrukcije pronađene su opeke i temljei drevnog antičkog kupatila, pa se pouzdano zna da su se na tom mestu kupali hrabri rimski legionari. Dok su Turci vladali ovim prostorim obnovili su rimsko kupatilo i prozvali ga Amam. Uživanje na koje su privilegiju imali samo najbogatiji slojevi Osmanskog carstva sada imaju svi posetioci Sokobanje. Srbi su kupatilo prvi put renovirali 1834. godine, dok je Srbijom vladao Miloš Obrenović. U kupatilu se još uvek nalazi takozvana Kneževa kada, koja je retka muzejska vrednost. Ovo kupatilo je ovekovečeno i jednom od najgledanijih filmova u Srbiji poslednjih godina, u filmu „Zona Zamfirova“ koji je režirao Zdravko Šotra. Danas ovo kupatilo pruža gostima ponudu raznih velnes programa koji podrazumeva masaže, kupke, i kupanje u termalnoj vodi, ali i inhalatorijum.

Autentični istorijski spomenik i spomenik nekadašnjeg života na prostoru banje pod Ozrenom je tvrđava Sokograd. Ne zna se tačno kada je sagrađeno ovo utvrđenje, međutim sa sigurnošću se zna da je Sokograd nastao na temeljima rimske tvrđave. Postoje podaci koji govore da je Sokograd prvi put razaran u doba Stefana Nemanje kada je on vodio bitku protiv Bogumila. Spominje se i u biografiji Stefana Lazarevića. Ova tvrđava pamti više razaranja nego obnavljanja, tako se zna da je Sokograd razoren i 1413. godine, kada su se Musa Kesedžija i Hamuz beg borili za turski prest. Naime, Musa je bio sin sultana Bajazita, koji je u našim narodnim pesmama opevan kao Musa Kesedžija, adok je Hamuz beg bio čuveni odmetnik u Osmanskom carstvu. Od 1690. godine do 1737. godine tvrđavu su zaposeli Austrijanci, a ona je i tada kao i ranijih decenija korišćena u vojne svrhe. Austrijanci su je koristili kao skladište za oružje.  Tvrđava je koristila i srpskom hajduku Veljku Petroviću, koji ju je koristio kao sklonište u vreme borbi za oslobođenje Sokobanje od Turaka. Od tvrđave posle više razaranja sačuvani su samo delovi. Kako se tvrđava nekada delila na Gornji i Donji grad, tako je Donji grad manje sačuvan od Gornjeg. U Donjem gradu najbolje je očuvana glavna kapija, a postoje i ostaci bedema i četvorougaone kule. U Gornjem delu Sokograda sačuvana je kula sa puškarnicama, dve kule povezane dužim zidok u kom se nalaze otvori za topove i cisterna za vodu.

Kako je osnovni razlog zašto se u Sokobanji skupljaju ljudi širom sveta tokom dugih vekova baš lekovita voda, tako i ne čudi što baš u ovoj banji najveći broj istorijsko – kulturnih spomenika su spomen česme. Neke od njih su Miloševa česma, Spomen česma Hajduk Veljka, Česma Ljube Didića.

Četiri kilometra od Sokobanje ka Aleksincu nalazi se spomen česma koja govori o veličini i liku kneza Miloša Obrenovića, kneza Srbije. Sačuvan je natpis iznad česme, koji je sam Miloš zapovedio da su ukleše u kamen. Miloš je naime upoznat sa lekovitošću vode koja izvire u Sokobanji naredio da se sagradi česma koja će budućim generacijama govoriti o njegovom dolasku u banju. Natpis je sačuvan u potpunosti i govori da je Miloš naredio da se napravi česma (istočnik) kao uspomena na njegov boravak u banji  1860. godine.

Čema koja je posvećena Hajduk Veljku je starija od Miloševe česme i čuva uspomenu na prvog oslobodioca Sokobanje od Turaka. Ova česma se nalazi u naselju Vrelo i čuva uspomenu na trenutak kada je 1808. godine, Hajduk Veljko Petrović oslobodio Sokobanju od Turaka.

Na putu prema planini Ozren nalazi se još jedna česma koja ima istorijski značaj. Ova česma je podignuta u znak sećanja na Ljubu Didića, organizatoru Timočke bune. Česma je podignuta 1926. godine, iako je Ljuba Didić pogubljen još 1883. godine.

Istorijski spomenici ili živi duhovni centri kako god da ih posmatramo, manastiri u Sokobanji imaju neverovatnu vrednost. Osim što odišu duhovnošću oni podsećaju na slavnu prošlost pravoslavne crkve, ali i neverovatnu tradiciju pravoslavlja koje je sačuvano do danas u istom intezitetu. Među manastirima i crkvama koje treba posetiti svakako su i Crkva svetog  preobraženja Gospodnjeg, zadužbina Mihaila, zatim Crkva svetog Ilije, manastir Jermenčić iz 14. veka.